روستای خرانق اردکان
روستای خرانق بر سر راه یزد به خراسان قرار دارد كه یکی از ایستگاه‌های کاروانی قدیم بوده است و قدمت آن احتمالاً به پیش از اسلام می‌رسد. خرانق به صورت ده دژ کهن است که در میان حصار و برج‌ها محصور شده و تمام روستا در این قلعه ساخته شده است. خانه‌های مسکونی در دو طبقه، مسجد، حسینیّه، بازارچه، کوچه‌های روباز و سرپوشیده که از خشت و گل و گاه چوب بنا شده‌اند، فضای منسجم قلعه را تشکیل می‌دهد. قدمگاه امام رضا (ع)، کاروانسرا و زمین‌های کشاورزی در پیرامون دژ قرار دارد.
قدمت خرانق قدیمی‌تر از شهر یزد است. نام اصلی آن خورنق بوده و زرتشتیان در آن می‌زیسته‌اند. قلعه‌ی خرانق که به صورت دهکده‌ای است در حصارهای بسیار بلندی محصور است و دورتادور حصار خندق قرار داشته و شش برج نیز برای نگهبانی در اطراف قلعه متّصل به دیوارها تعبیه شده است. در داخل قلعه آذوقه و علوفه و همچنین دو آسیاب آبی و مسجد و حمّام قرار داشته و اهالی می‌توانسته‌اند در صورت لزوم برای مدتی در داخل قلعه مقاومت کنند. این قلعه دارای دو دروازه است که یکی را دروازه‌ي بالا و دیگری را دروازه‌ي پایین می‌خوانند. آنچه در این بافت بسیار دیدنی و جالب توجه است کوچه‌های کج و معوج آن است که طبق روال کوچه‌های شهرهای باستانی ایران ساخته شده و نمایانگر قدمت خرانق است. خانه‌های داخل قلعه معمولاً دو طبقه یا بیشتر است که طبقه‌ی زیرین برای نگهداری حیوانات و طبقه‌ی فوقانی جهت سکونت اهالی بوده است.
در وسط قلعه‌ی خرانق و در کنار حسینیّه مسجد جامع قرار دارد. این مسجد دارای شبستانی مربع و صحنی چندضلعی است. در بالای این مسجد منار جنبان آجری بلندی تعبیه شده که از مرتفع‌ترین بناهای منطقه است و در قدیم از آن به‌عنوان برج دیده‌بانی و فانوس‌خانه استفاده می‌شده است. قطر این منار جنبان بیش از دو متر و ارتفاع آن از سطح پشت بام نزدیک به 15 متر است و به راحتی با دست می‌توان آن را به حرکت درآورد. در داخل آن دو راه‌پله‌ي مجزّا برای رفت و برگشت قرار دارد و از سه طبقه تشکیل شده است. در داخل مسجد اثری از معماری قابل توجه یا چیزی که بتوان از روی آن تاریخ بنای مسجد را مشخص نمود دیده نمی‌شود ؛ ولی آنچه مسلم است، بنای مسجد مربوط به قرن دهم قمری است.
آدرس: یزد، 60 کیلومتری شهرستان اردکان
قدمت خرانق قدیمی‌تر از شهر یزد است. نام اصلی آن خورنق بوده و زرتشتیان در آن می‌زیسته‌اند. قلعه‌ی خرانق که به صورت دهکده‌ای است در حصارهای بسیار بلندی محصور است و دورتادور حصار خندق قرار داشته و شش برج نیز برای نگهبانی در اطراف قلعه متّصل به دیوارها تعبیه شده است. در داخل قلعه آذوقه و علوفه و همچنین دو آسیاب آبی و مسجد و حمّام قرار داشته و اهالی می‌توانسته‌اند در صورت لزوم برای مدتی در داخل قلعه مقاومت کنند. این قلعه دارای دو دروازه است که یکی را دروازه‌ي بالا و دیگری را دروازه‌ي پایین می‌خوانند. آنچه در این بافت بسیار دیدنی و جالب توجه است کوچه‌های کج و معوج آن است که طبق روال کوچه‌های شهرهای باستانی ایران ساخته شده و نمایانگر قدمت خرانق است. خانه‌های داخل قلعه معمولاً دو طبقه یا بیشتر است که طبقه‌ی زیرین برای نگهداری حیوانات و طبقه‌ی فوقانی جهت سکونت اهالی بوده است.
در وسط قلعه‌ی خرانق و در کنار حسینیّه مسجد جامع قرار دارد. این مسجد دارای شبستانی مربع و صحنی چندضلعی است. در بالای این مسجد منار جنبان آجری بلندی تعبیه شده که از مرتفع‌ترین بناهای منطقه است و در قدیم از آن به‌عنوان برج دیده‌بانی و فانوس‌خانه استفاده می‌شده است. قطر این منار جنبان بیش از دو متر و ارتفاع آن از سطح پشت بام نزدیک به 15 متر است و به راحتی با دست می‌توان آن را به حرکت درآورد. در داخل آن دو راه‌پله‌ي مجزّا برای رفت و برگشت قرار دارد و از سه طبقه تشکیل شده است. در داخل مسجد اثری از معماری قابل توجه یا چیزی که بتوان از روی آن تاریخ بنای مسجد را مشخص نمود دیده نمی‌شود ؛ ولی آنچه مسلم است، بنای مسجد مربوط به قرن دهم قمری است.
آدرس: یزد، 60 کیلومتری شهرستان اردکان
منبع عکس و مطالب: میراث فرهنگی یزد