از سال ۱۳۷۰ فرصت مناسبی به دست آمد و بخشی از اشیاء به زیر زمینی‏ به مساحت تقریبی ۳۰ متر مربع در مرکز تربیت معلم شهید بهشتی‏ اردکان منتقل شد ولی استقبال مردم و مسئولان از این موزه کوچک‏ از یک طرف و اهدای اشیاء موجود در منازل توسط مردم از طرف‏ دیگر باعث شد تا موزه به محل بزرگ‏تری که دارای ۱۱۰ متر زیر بنا بود منتقل شود 

---

در مرحله اول برای به دست آوردن وسایلی به خصوص تلاش‏ فراوان به عمل آمد،مانند لوازمی که برای تهیه نخ و پارچه به کار می‏رفته است از قبیل:چرخ دونه بری که پنبه دانه را از پنبه جدا می‏کند.کمان حلاجی،چرخ ریسی،چرخ ماسوره،منجنیق برای‏ تهیه تار کرباس،دستگاه کرباس بافی،چرخ طناب تابی،چرخ‏ مومتابی،و...خوشبختانه هم راه با آن‏ها اشیاء جالب دیگری نیز به دست آمد و حضور در محله یا خانه‏ای باعث می‏شد تا همسایگان‏ نیز از وجود موزه با خبر شده و هرچه در توان دارند به موزه کمک‏ کنند. امروز در سایه این تلاش و نگه داری موزه کوچک سال‏ ۷۰ به یکی از جالب‏ترین موزه ‏های مردم ‏شناسی کشور تبدیل شده‏ است.

---

 بخش‏های گوناگون موزه‏ ۱-بخش مردم ‏شناسی جمع ‏آوری و حفظ و حراست اشیاء و وسایل کار و لوازم زندگی‏ مردم در گذشته ‏های دور و نزدیک اعم از این‏که این لوازم و وسایل‏ منسوخ شده یا هنوز هم تا حدودی در بعضی مناطق مورد استفاده‏ قرار می‏گیرند،از اهمیت اساسی برخوردار است.

---

بخش مردم‏ شناسی در حال حاضر این بخش از غنی‏ترین بخش‏های موزه محسوب می‏شود و بیش‏ از ۱۰۰۰ قطعه اشیاء و لوازم زندگی مردم اردکان در آن به نمایش‏ گذاشته شده است.این اقلام بعضی به صورت مجموعه و بعضی‏ به صورت منفرد می‏باشند.مهم‏ترین این مجموعه ‏ها عبارت‏ند از: ۱- وسایل تولید پارچه که ادوات و وسایل مربوط به کشت‏ پنبه دانه تا بافت کرباس و زیلو و قالی را نشان می‏دهد.این وسایل‏ تشکیل شده است از:میخ برای کشت پنبه دانه،چرخ دونه بری‏ مخصوص جدا کردن پنبه دانه از پنبه،کمان و سایر وسایل حلاجی، چرخ‏های ریسی(مخصوص تبدیل پنبه به نخ)ماسوره ورکنی‏ (مخصوص پیچیدن نخ روی ماسوره)،منجنیق جهت تهیه تار کرباس، دستگاه کرباس بافی، دستگاه‏های زیلو و قالی بافی، چرخ‏ طناب تابی، وسایل نقش زنی روی پارچه، وسایل خیاطی، نمونه لباس‏های دوخته شده از کرباس و... ۲- مراحل کشت گندم تا تهیه نان، شامل: وسایل کشت گندم، تشت یا ساعت‏ آبی جهت اندازه گیری زمان آب یاری، وسایل‏ چیدن و حرس کردن گندم را خرد می‏کردند، وسایل جداکننده کاه از گندم، تپو یا سیلو جهت نگه داری گندم، دستاس یا آسیاب دستی، تنور محلی و وسایل مربوط به‏ پخت نان و... ۳- یک نمونه تخت روی حوض که معمولا در خانه اشراف‏ اردکان وجود داشته است هم راه با کلیه وسایل موجود اعم از سفره‏ غذا را ظروف مربوطه، آفتابه و سلفچه(لگن)، وسایل چای خوری، خیک جهت نگه داری دوغ، قلیان و.... ۴- وسایل آهن‏گر شامل دم، کوره، سندان، چکش و تعدادی‏ از وسایل ساخته شده توسط آهن‏گران اردکانی مانند انواع گل میخ، منقل، رکاب، زنجیر، قفل و کلید و... ۵- وسایل درودگری شامل انواع اره، رنده، مته و چرخ مته‏ تیز کنی همراه با نمونه های درب و پنجره ‏های ساخته شده از قرن نهم‏ به بعد.

---

وسایلی که به غیر مجموعه در موزه نگه‏داری می‏شود عبارت است از:وسایل پوست کنی پسته، دنگ مخصوص پوست کنی کنجد، انواع بیل مخصوص کشت و کندن روناس، انواع ترازو اعم از پوستی، فلزی، پارچه‏ای، انواع چراغ شامل چراغ‏های پیه سوز، لامپا، فانوس، زنبوری، پریموس و نشان دادن طرز استفاده از آن‏ها،انواع سماور ذغالی کوچک و بزرگ، انواع کتری و قوری‏های‏ مسی و برنجی از قرن ۱۲ به بعد،چراغ دوچرخه پایی که سوخت آن‏ به وسیله کاربیت تأمین می‏شده است،انواع ظروف سفالی لعابی که‏ اکثر آن مربوط به یک قرن قبل می‏باشند،قالب‏های قند سفالی، ظروف روغن دان اعم از سفالی،چدنی و کدویی،منقل‏های ساخت‏ اردکان به شکل‏ها و اندازه‏های مختلف که قدیمی‏ترین آن‏ها مربوط به سال ۱۲۰۵ قمری می‏باشد،انواع دیگ سنگ،دیزی،انواع‏ بخاری‏های زغالی کوچک و بزرگ،کوزه‏های آب،دوره‏های لعابی‏ و سفالی،انواع خمره،تپو،ظروف مسی کوچک و بزرگ مانند گلدان کوچک،دارودان،مشربه‏های بزرگ و کوچک،انواع وسایل‏ دست ساز و هم‏چنین کفش،کلاه و سایر وسایل زندگی،اخیرا نیز با استفاده از تندیس شتر،چه گونگی مسافرت با شتر و با استفاده از تندیس گاو و گردون نحوه خرد کردن گندم به نمایش گذاشته شده‏ است و امید است در آینده با به کار گیری تندیس‏های بیشتر چه گونگی‏ (به تصویر صفحه مراجعه شود) استفاده از سایر وسایل موجود را نیز به مردم‏ بنمایانیم. بخش ایران‏شناسی میراث فرهنگی گران بهاترین یادگار گذشتگان است و در حال حاضر حفظ و حراست از آن‏ها بر آحاد مردم لازم و واجب‏ است.با توجه به این‏که اکثر این یادگارهای‏ گران بها به علت بی‏توجهی مردم در حال‏ نابودی می‏باشد و یا غارت گران اشیاء عتیقه‏ آن‏ها را از کشور خارج ساخته و به قیمت‏های گزافی می‏فروشند یا توسط دولت‏های استعمارگر به موزه‏های معروف دنیا منتقل می‏کنند (امروز بیش از دو سوم اشیاء ارزش‏مند موزه‏های جهان متعلق به‏ ایران می‏باشد)به همین جهت برای حفظ و حراست از آن‏ها سعی‏ شد تا حد امکان نسبت به جمع‏آوری آن‏ها در موزه اقدام شود.این‏ امر سبب شد بسیاری از اشیاء قدیمی و ارزش‏مندی که تاکنون‏ ناشناخته مانده بود و در جاهای مختلف قرار داشت و در حال از بین‏ رفتن بود کشف و به موزه منتقل شود.این امر علاوه بر حفظ و حراست از اشیاء ارزش‏مند باعث آشنایی نسل امروز با نسل گذشته‏ می‏شود و هم‏چنین از نظر فرهنگی و آموزشی سهم بزرگی را بر عهده‏ دارد،زیرا حامل پیام نسل‏های گذشته به نسل امروز یا به عبارتی‏ معبر انتقال تجربه‏های گذشتگان به آیندگان است.

---

 وضعیت بخش ایران‏شناسی در حال حاضر این بخش شامل اشیاء عتیقه از دوران ساسانی تا قرن اخیر می‏باشد و قدیمی‏ترین آن‏ها مجسمه‏ای است از گل رس مربوط به‏ دوره ساسانی.در قسمت سنگ نوشته‏ها نیز سنگ‏های وقف نامه، شومینه و غیره وجود دارد که قدیمی‏ترین آن‏ها مربوط به اواسط قرن‏ ششم هجری قمری است.جمع‏آوری این سنگ نوشته‏ها یکی از اقدامات اساسی و مهم در این بخش محسوب می‏شود.هم‏چنین‏ اشیاء قدیمی و ارزش‏مند دیگر این قسمت عبارت است از: زیلوهای مسجد جامع که قدیمی‏ترین آن متعلق به ۱۰۱۶ هجری‏ قمری می‏باشد،تبر زین دراویش متعلق به سال ۹۰۵ قمری، سکه‏های دوران سلطان ابو سعید بهادر خان(۷۳۵-۷۱۵ هـ-)که در مسجد جامع عقدا به دست آمده است،جام چهل کلام متعلق به اوایل‏ دوره صفوی،کشکول و قندیل‏های مسی و کتیبه چوبی متعلق به‏ اوایل قرن یازدهم،سکه دوره صفوی که از مسجد زردگ به دست آمده است، سکه‏های نقره و طلای دوره قاجار و اوایل دوره‏ رضا خانی،انواع شمشیر،خنجر،قمه،قداره،چاقو،زنجیره‏های‏ دست ساز اردکان و غیره،ماکت بافت قدیم اردکان که این شهر را در قرن یازدهم نشان می‏دهد،ماکت مسجد زردگ همراه با تعداد زیادی عکس از مراسم تاریخی و بناهای قدیمی اردکان و صدها قلم‏ اشیاء ارزش‏مند دیگر.

---

آدرس: یزد، اردکان، بلوار ایت الله خامنه ای، جنب حوزه علمیه